RUG-onderzoek: Dode Zeerollen ouder dan gedacht
Veel Dode Zeerollen zijn ouder dan eerder werd gedacht. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Onderzoekers gebruikten kunstmatige intelligentie om de Bijbelse manuscripten nauwkeuriger te dateren.
Zo ontdekten ze twee fragmenten die stammen uit de tijd van hun vermoedelijke auteurs. Ook blijkt dat twee fragmenten van de bijbelse rollen uit de tijd stammen van hun vermoedelijke auteurs. Dit constateert een internationaal team van onderzoekers onder leiding van prof.dr. Mladen Popović van de Rijksuniversiteit Groningen.
Zij gebruikten een nieuwe methode om de ouderdom van de rollen beter te bepalen, met behulp van radiokoolstofdatering, handschriftonderzoek en kunstmatige intelligentie. Het datumvoorspellingsmodel dat ze daarvoor ontwikkelden heet Enoch.
Sinds hun ontdekking hebben de Dode Zeerollen ons begrip van de Joodse en Christelijke oorsprong veranderd. Meestal werd de ouderdom bepaald op basis van handschriftherkenning (paleografie), maar dat is niet heel betrouwbaar, omdat er weinig andere gedateerde manuscripten uit die tijd zijn om mee te vergelijken. Daardoor zat er veel onzekerheid in de datering van de meer dan duizend gevonden rollen en fragmenten.
Datumvoorspellingsmodel Enoch
Die onzekerheid wordt nu kleiner dankzij het Enoch-model, ontwikkeld in het Europese project The Hands That Wrote the Bible. De onderzoekers combineerden koolstofdatering van 24 fragmenten met handschriftonderzoek. Daarmee trainden ze het model, dat nu op basis van handschrift en stijl een datering kan geven met een foutmarge van ongeveer 30 jaar.
Kunstmatige intelligentie
Enoch is het eerste model dat kunstmatige intelligentie gebruikt om handgeschreven teksten automatisch te dateren op basis van beeldmateriaal. Het combineert harde data (zoals koolstofdatering) met analyse van lettervormen. Daardoor is het dateren van oude teksten nu veel preciezer en objectiever dan ooit.
Rollen blijken ouder
De eerste resultaten, gepubliceerd in het tijdschrift PLOS One, laten zien dat veel Dode Zeerollen ouder zijn dan gedacht. Dat verandert ook hoe we moeten kijken naar oude Joodse schriften. De zogenoemde ‘Hasmoneese’ stijl is waarschijnlijk ouder dan de eerder aangenomen periode van 150–50 v.Chr. Ook het ‘Herodiaanse’ schrift zou eerder ontstaan zijn dan gedacht.
Belang voor de geschiedenis
Deze nieuwe datering verandert ons begrip van de politieke en culturele ontwikkelingen in het oude Midden-Oosten, tussen de vierde eeuw v.Chr. en de tweede eeuw na Chr. Het geeft ook nieuwe inzichten in hoe geletterd mensen toen waren, en hoe religieuze stromingen zoals die van de Dode Zeerollen en het vroege christendom zich ontwikkelden.
Oudste bijbelfragmenten ooit
Tot slot ontdekte het team dat twee fragmenten, 4QDanielc (4Q114) en 4QQoheleta (4Q109), de oudste bekende bijbelfragmenten zijn die teruggaan tot de tijd van de vermoedelijke schrijvers zelf. Dankzij de datering kunnen we nu dus voor het eerst het werk bestuderen van mensen die mogelijk zelf aan de Bijbel hebben geschreven.
