De gemeente en provincie Groningen voeren met ingang van 2025 een gedragscode in voor de culturele sector waarin eerlijke betalingen verplicht worden gesteld.
De culturele arbeidsmarkt staat al jaren onder druk. De lonen zijn laag en onbetaald extra werk of structureel overwerk komt regelmatig voor. Tijdens de coronapandemie kwam de kwetsbaarheid van de sector nog meer aan het licht, toen werkenden hun baan kwijt raakten en zzp’ers geen opdrachten meer kregen.
Onderzoek
Om een beeld te krijgen van de omvang van het probleem hebben de provincie en gemeente Groningen gezamenlijk een nulmeting laten uitvoeren. Onderzoeksbureau SiRM heeft over 2019 en 2021 onderzoek gedaan naar de meerkosten als gevolg van de invoering van de ‘Fair Practice Code’, een gedragscode voor alle 34 meerjarig gesubsidieerde culturele instellingen in Groningen. Het bureau deed ook onderzoek naar eerlijke betalingen, met aandacht voor de situatie van zzp’ers en ingehuurd personeel. Als de code was ingevoerd, had het in 2019 2,7 miljoen euro en in 2021 1,6 miljoen euro extra gekost.
Uitkomsten
Een andere opvallende uitkomst is dat lagere salarissen meer voorkomen bij zzp’ers en inhuur dan bij personeel in vaste dienst. Voor de gehele sector geldt dat de extra kosten bij de Fair Practice Code voor 59% veroorzaakt worden door te lage lonen en 41% door onbetaald overwerk.
De problemen zijn relatief het grootst bij instellingen met een kleine jaaromzet in de sectoren beeldende en visuele kunst, erfgoed en muziek en festivals. Aan de onderzoeken deed ruim de helft van de cultuurinstellingen mee uit de Cultuurnota van de gemeente en het Uitvoeringsprogramma van de provincie. De resultaten over 2019 zijn het beste als uitgangspunt te gebruiken omdat hier nog geen sprake is van een vertekend beeld als gevolg van de coronamaatregelen.
Vervolg
De gemeente en provincie werken nu aan maatregelen om de culturele arbeidsmarkt te ondersteunen. “Het is belangrijk om onze kunstenaars en makers goed te betalen, zodat Groningen een inspirerend en gezond cultureel klimaat behoudt. Maar daar is meer voor nodig dan alleen geld. Denk bijvoorbeeld ook aan kennissessies over beloningswet- en regelgeving,” zegt wethouder Berndt Benjamins.
Gezamenlijke verantwoordelijkheid
Gedeputeerde Mirjam Wulfse: “De cultuursector, de provincie en de gemeentes zijn samen verantwoordelijk. We kunnen kleine instellingen in eerste instantie helpen met advies om keuzes te maken. Ik verwacht wel dat de sector ons initiatief omarmt. Eerlijke betaling voor makers en zzp’ers is volstrekt normaal.”
