"Provocatief leiderschap: Hoe humor en uitdaging kunnen leiden tot groei"

Laatst schreef ik een column over een coaching strategie. Ook heb ik je in die column warm gemaakt over provocatief coachen. Het is tijd om daar meer over te vertellen.

De komende twee jaar volg ik twee keer acht maanden een opleiding provocatief coachen. Nee wacht, het is een afleiding provocatief leiderschap. Uuh, wat? Het draait in deze opleiding niet om het aanleren, maar om datgene wat je wilt afleren. Het is de bedoeling om het niet alleen tijdens coaching te gebruiken, maar om provocatief in het leven te verweven.

Provocatief, opzettelijk iets doen, provoceren, uitdagen. Oei, ik kan mij voorstellen dat deze woorden verschillende gevoelens bij je naar boven brengen. En daar hebben we het eerste onderdeel van provocatief al bij de lurven. Gevoelens. We doen, laten, zeggen en zwijgen veel vanuit ons hoofd. We hebben aangeleerd om ons gevoel te onderdrukken. Al van jongs af aan wordt er van ons verwacht om sociaal wenselijk gedrag te vertonen. “Doe dat maar even niet”. Oh en echt, er zit een liefdevolle bedoeling achter. Onze ouders/verzorgers hebben het beste met ons voor. Het aanpassen, doen hoe het hoort en niet volledig jezelf zijn is heel veilig. Het beschermt ons. We doen dit vanuit ons hoofd, maar misschien schreeuwt je hart én je buik wel iets anders.

Door onze opvoeding en onze omgeving hebben we geleerd om van alles te onderdrukken. We hebben het niet eens door. We denken dat we precies zeggen en doen wat we echt willen en voelen. Als we het beschermingsmechanisme een schopje naar links geven en de rotsblok tussen ons hoofd en ons hart een schopje naar rechts, dan gebeuren er hele andere dingen. Nu ik dit schrijf krijg ik tranen in mijn ogen en ik voel warmte in mijn buik. Mijn lichaam en vooral mijn buik heeft mij door samen te trekken heel vaak signalen gegeven en die heb ik veel te vaak genegeerd.

Provocatief is een combinatie van humor, warmte en uitdaging. Geen sarcasme, niet onaardig, wel uitdagend. Met warmte alles zeggen wat je denkt en voelt. Je zegt dingen waar de ander stiekem ook aan zat te denken. Je observeert de ander en spreekt het uit als je verschil ziet en hoort tussen de non-verbale en verbale communicatie. Niet alleen wat je ziet en hoort, maar vooral wat je voelt. In gesprekken mag je voor verwarring zorgen. Een zwaarder onderwerp mag je luchtiger maken, zodat er meer ruimte komt voor beweging. Zo ontstaat er ruimte om te veranderen. En je mag je ongeremde brein laten werken, want je kan heerlijke absurde oplossingen aandragen.

Je kan een probleem accepteren of lef hebben om er iets aan te doen. Accepteren is een doorlopend proces en er iets aan doen ontstaat vanuit passie of urgentie. Provocatief gelooft in de veerkracht van de mens. De belangrijkste techniek is het overdrijven. Het probleem overdrijven, iemands manier van denken overdrijven, het gevoel van je gesprekspartner overdrijven en vooral het overdrijven van de oplossing. Hierdoor zorg je voor realiteitsbesef. Als je een zo krankzinnig mogelijk voorstel doet, zal de gesprekspartner je tot de orde roepen en zelf met een passende oplossing komen.

Vorig jaar heb ik een NLP opleiding gedaan. Ik houd van structuur. Bij NLP volg je een stappenplan en dan kom je bij de oplossing. Provocatief coachen werkt niet met lijstjes. Dit is voor mij een afleerproces. Bij traditioneel coachen stel je open vragen, veer je mee, houd je je eigen mening voor je, je vult niet in voor de ander en je draagt oplossingen aan. Bij provocatief coachen hoef je geen open vragen te stellen en mee te veren, je mag altijd je mening geven, je vult vooral in en je komt met absurde oplossingen.

Iedereen heeft iets leuks, iets grappigs en iets bijzonders. Dit geldt voor iemand in de gevangenis, je bovenbuurman die veel lawaai maakt en je collega waarmee je totaal niet op één lijn zit. Als je ervoor openstaat kan je bij iedereen iets ontdekken wat jij leuk, grappig en bijzonder aan die persoon vindt. Dit is toch een fijne geruststellende gedachte? De persoon waar je een hekel aan denkt te hebben, heeft ook echt iets leuks. Met elk persoon kan je discussiëren, maar er is sowieso ook een onderwerp waar je het beide over eens bent.

Vanuit het provocatieve gedachtengoed mogen we weer de dingen doen en zeggen die we deden en zeiden voordat we vanuit liefde door onze omgeving gecorrigeerd werden. Het zit in ons allemaal. Het legoblokje of het dubloblok tussen ons hoofd en ons hart én buik mag (alleen als jij dat wilt) weggehaald worden. Ons hoofd en hart mogen weer volledig samenwerken, zonder te veel serieusheid en vooral met een goede dosis humor.

Doe eens provocalief.

Esther de Boer.