Geld verdienen stond boven de veiligheid van Groningers. Levenszekerheid was een gebruikt argument, terwijl dit beheersbaar had kunnen zijn. Dat is een harde conclusie, dat blijkt uit eindrapport van de de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen.
Het eindrapport ‘Groningers boven gas’ werd in Zeerijp door commissievoorzitter Tom van der Lee aangeboden aan Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp. “De belangen van de Groningers zijn structureel genegeerd bij de aardgaswinning in Groningen. Dit heeft voor hen rampzalige gevolgen”. Zo luidt de hoofdconclusie van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen.
Gaswinning is boven de Groningers geplaatst. Het moet anders worden Groningers moeten boven de gaswinning komen te staan. Solidair zijn met Groningers bleef achter door de politiek, maar ook de rest van de Nederlanders, die jarenlang niet inschatten wat de bevingen betekenden voor de provincie Groningen. De impact heeft te lang geduurd voordat de rest van Nederland doorhad wat de ellende is in Groningen. De politiek heeft te lang de andere kant opgekeken.
“Het inlossen van de ereschuld begint bij het vooropstellen van de belangen van Groningers”, zei commissievoorzitter Tom van der Lee tijdens de presentatie van het eindrapport. “De veiligheid, het beschermen van bezit, de gezondheid en het welzijn van de Groningers hebben onvoldoende meegeteld in de besluitvorming over de Groningse gaswinning.” De enquêtecommissie concludeert dat er een verandering van perspectief nodig is. Van der Lee: “Het gaat hierbij niet louter om aansprakelijkheid. Het gaat ook om de morele verplichting om de schade en pijn die aan Groningen en Groningers is toegebracht weg te nemen, en daar – onvermijdelijk – extra mankracht, geld en moeite voor vrij te maken.”
De gaswinning in Groningen was voor de Nederlandse overheid, Shell en ExxonMobil zó succesvol en lucratief dat er amper oog was voor de langetermijnrisico’s en alsmaar groeiende signalen over nadelige effecten waar de Groningers mee te maken kregen.
De enquêtecommissie benoemt twee kantelpunten die doorslaggevend zijn geweest voor een omslag. De aardbeving bij Huizinge in 2012 vormt een eerste kantelpunt – pas na meer dan 600 bevingen in de provincie Groningen. Niet omdat de oliemaatschappijen direct het gevaar onderkennen, maar omdat de toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen adviseert de gaswinning zo snel mogelijk zo ver mogelijk terug te brengen. Dat advies wordt niet onmiddellijk opgevolgd.
Zowel de Staat als de oliemaatschappijen benadrukken het belang van de Groningse gaswinning voor de leveringszekerheid. Zij presenteren de leveringszekerheid als vaststaand gegeven, terwijl dit met actief beleid is te beïnvloeden. De commissie vindt het zeer kwalijk dat leveringszekerheid als rookgordijn gebruikt is. Het echte kantelpunt blijkt het moment waarop belangenorganisaties afdwingen dat het Openbaar Ministerie moet onderzoeken of de NAM strafrechtelijk kan worden vervolgd. Pas vanaf dat moment zijn moederbedrijven Shell en ExxonMobil bereid grote stappen te zetten in het afbouwen van de gaswinning.
Ook het kabinet is daar in 2018 toe bereid, mede vanuit de veronderstelling dat de kostbare versterkingsoperatie daarmee veel kleiner gehouden kan worden. Naast kantelpunten waren er ook belangrijke gemiste kansen. Het niet tijdig ingrijpen toen in 2013 bleek dat de gaswinning naar recordhoogte zou stijgen, is daar een heel belangrijk voorbeeld van. Het enquêterapport beschrijft gedetailleerd wat er destijds precies is gebeurd.
Onderschatting problemen van Groningers
De omvang van de schade en de belasting die wisselende procedures op Groningers leggen is stelselmatig te laag ingeschat. Ook de omvang van de versterkingsoperatie is onderschat, net als de impact op betrokkenen waarvan het huis werd gesloopt of versterkt moet worden, wat betekent dat je voor een periode van maanden of jaren moet verhuizen naar een wisselwoning. Was de aardbevingsproblematiek van het begin af aan serieus genomen, dan had veel ellende voorkomen kunnen worden.
De commissie vindt dat Nederland een ereschuld heeft aan Groningen, die het moet inlossen. Het inlossen van de ereschuld heeft de commissie uitgewerkt in een aantal aanbevelingen. De commissie is ervan overtuigd dat de aanbevelingen die zij doet, kunnen leiden tot de noodzakelijke verbeteringen.
De belangen van de Groningers moeten daarbij niet langer ondergeschikt zijn aan het belang van gaswinning: Groningers boven gas!
